Tuatha Dé Danann

Ten artykuł dotyczy mitycznej grupy ludności zamieszkującej Irlandię. Zobacz też: Tuatha de Danann – zespół muzyczny z Brazylii grający folk metal.

Tuatha Dé Danann (wymowa nowoirlandzka: [t̪ˠuːəhə dʲeː d̪ˠan̪ˠən̪ˠ], wymowa staroirlandzka: [t̪uːaθa d̪ʲeː d̪an̪an̪]; „plemię, lud bogini Danu”) – według tradycji Lebor Gabála Érenn (Księga Inwazji) piąta grupa ludności zamieszkująca Irlandię. Są uważani za reprezentantów bogów goidelo-iryjskich; chrześcijańscy redaktorzy księgi zredukowali ich do stopnia historycznych królów i bohaterów.

Pochodzenie i historia

Poemat w Księdze z Leinster wymienia wielu z Tuatha Dé, ale kończy się słowami „Mimo że (autor) wylicza ich, nie oddaje im czci”. Goibniu, Creidhne i Luchta przypisani są do Tri Dée Dána („trzej bogowie kunsztu”), a imię Dagdy jest w średniowiecznych tekstach interpretowane, jako „dobry bóg”. Nawet po tym jak zostali usunięci z listy władców Irlandii, postaci takie jak Lug, Mórrigan, Aengus i Manannan pojawiają się w historiach umiejscowionych stulecia później, zdradzając wszelkie znamiona nieśmiertelności. Posiadają liczne paralele w całym świecie Celtów. Nuada jest spokrewniony z brytyjskim bogiem Nondesem; Lug jest odbiciem pan-celtyckiego bóstwa Lugusa; Tuireann jest związany z galijskim Taranisem; Ogma z Ogmiosem; Badb z Catuboduą.

Tuatha Dé Danann pochodzili od Nameda, przywódcy poprzedniej fali ludności zamieszkującej Irlandię. Przybyli z czterech północnych miast: Falias, Gorias, Murias i Finias, gdzie zdobyli swe zdolności nadprzyrodzone i atrybuty. Przybyli do Irlandii około 1 maja (data święta Beltaine), na burzowych chmurach, jednak późniejsze przekazy racjonalizują to, mówiąc, że spalili swe statki, zapobiegając odwrotowi a „chmury” były dymem z płonących okrętów. Inne źródła podają, że przybyli z zachodu na chmurach.

Pod przywództwem swego króla Nuady, wzięli udział w pierwszej bitwie pod Magh Tuiredh, na zachodnim wybrzeżu, z której wyszli zwycięsko, rozgramiając i wypierając niezdarnych i słabo uzbrojonych Fir Bolgów, którzy w tym czasie zamieszkiwali Irlandię. Podczas bitwy Nuada stracił ramię. Odkąd nie był już doskonały, nie mógł już dłużej być królem i został zastąpiony przez pół-Fomorianina, Bresa, który w swych rządach wprowadził tyranię. Medyk Dian Cecht odtworzył ramię Nuady przy użyciu płynnego srebra, co pozwoliło królowi na ponowne przejęcie władzy nad plemieniem.

Wkrótce Tuatha Dé zmierzyli się z Fomorianami w drugiej bitwie pod Magh Tuiredh. Nuada został zabity przez zatrute oko króla Fomorian Balora, lecz Balor zginął z rąk Luga, który przejął rządy jako król.

Trzecia bitwa została stoczona przeciwko kolejnym falom najeźdźców, Milezjan z Hiszpanii potomków Mila Espáine (który, jak uważa się, reprezentuje Celtów goidelickich). Milezjanie napotkali na swej drodze trzy boginie z Tuatha Dé, Ériu, Banbę, i Fodlę, które poprosili o pozwolenie na osiedlenie się na wyspie. Boginie zażądały w zamian, aby od ich imion nazwać ową wyspę; od słowa Ériu wywodzi się współczesna nazwa Éire, a Banba i Fodla są wciąż w użyciu jako poetyczne określenia Irlandii.

Jednak nie zgodzili się na to mężowie bogiń Mac Cuill, Mac Cecht, Mac Gréine, którzy w tym czasie byli królami Tuatha Dé. Poprosili więc o trzydniowy rozejm, podczas którego Milezjanie mieli wrócić na statki i odpłynąć na odległość „dziewięciu fal” od brzegu, aby rozegrać bitwę sprawiedliwie. Milezjanie przystali na to, ale Tuatha Dé użyli swych mocy i stworzyli magiczny sztorm, który miał zepchnąć najeźdźców z dala od wyspy. Milezjański poeta Amergin chwycił morze swymi wersami, aby jego lud mógł wylądować i pokonać Tuatha Dé pod Tailtiu. Ci jednak poprowadzeni przez Dagdę, zdołali ukryć się pod ziemią wzgórz Sídhe.

Walczyli jeszcze przeciwko wiedźmie Carman i jej trzem synom. Mówi się, że sprowadzili do Irlandii rydwany i druidów.

Cztery Skarby Tuatha Dé Danann

Tuatha Dé Danann przywieźli ze sobą do Irlandii cztery magiczne skarby:

• Kocioł Dagdy
• Włócznię Lugha
• Kamień zwany Fal
• Miecz Nuady

Wysocy Królowie Irlandii z Tuatha Dé Danann

AFM: chronologia według Kronik Czterech Mistrzów; FFE: chronologia na podstawie długości rządów z Forus Feasa ar Erinn autorstwa Seathrúna Céitinn.

• Bres AFM 1897–1890 p.n.e.; FFE 1477–1470 p.n.e.
• Nuada AFM 1890–1870 p.n.e.; FFE 1470–1447 p.n.e.
• Lug AFM 1870–1830 p.n.e.; FFE 1447–1407 p.n.e.
• Eochaid Ollathair AFM 1830–1750 p.n.e.; FFE 1407–1337 p.n.e.
• Delbáeth AFM 1750–1740 p.n.e.; FFE 1337–1327 p.n.e.
• Fiachna AFM 1740–1730 p.n.e.; FFE 1327–1317 p.n.e.
• Mac Cuill, Mac Cecht and Mac Gréine AFM 1730–1700 p.n.e.; FFE 1317–1287 p.n.e.

Drzewo genealogiczne Tuatha Dé Danann

Poniższa tabela jest oparta na genealogii ustalonej przez Seathrúna Céitinn, Lebor Gabála Érenn, oraz odwołań w Cath Maige Tuireadh. Nie jest do końca jasne czy liczne Elathy and Delbáethe to różne postaci o tym samym imieniu czy różne tradycje odnośnie do genealogii tej samej osoby. Należy również zaznaczyć, że Fomorianie jak np. Elatha czy Balor są blisko związani z Tuatha Dé.

Inni członkowie Tuatha Dé Danann:

• Abartach
• Beag
• Bechuille
• Brea
• Fand

Odwołania w fikcji

Tuatha Dé Danann to nazwa flagowej łodzi podwodnej organizacji Mithril w anime Full Metal Panic!.

Odwołania w literaturze

• Pisarka Julian May(inne języki), w swej książce zat. Pliocene Saga, przedstawia Tuatha Dé Danaan i inne istoty mityczne jako istoty pozaziemskie, dysponujące rozwiniętą technologią i zdolnościami parapsychologicznymi.
• Książka A Wizard Abroad pisarki Diane Duane
• Cykl Davida Sullivana, zaczynający się od utworu Toma Deitz'a zat. Windmaster's Bane, opowiada o losach nastoletniej postaci z Georgii, która przypadkiem zostaje zamieszana w sprawy elfów
• Głównym wątkiem książki The Singing Stone autorstwa O.R. Melling jest wyprawa młodej kobiety po Cztery Skarby Tuatha Dé Danaan
• Mark Chadbourn opisał niektórych Tuatha Dé Danaan w swojej trylogii „Wiek złych rządów” (The Age of Misrule)
• Raymond E Feist nadmienia tę postać kilkakrotnie w swojej książce „Niebajka” (Faerie Tale)
• Wielu z Tuatha Dé Danann występuje w cyklu „Kroniki Żelaznego Druida” Kevina Hearne’a