Szarotka (roślina)
 Szarotka alpejska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Asteroideae | ||
| Rodzaj | szarotka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Leontopodium R. Br. ex Cass. Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1819: 144. Sep 1819[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| L. alpinum Cass.[3] | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| |||
| |||
Szarotka (Leontopodium R.Br. ex Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Rodzaj obejmuje 56 gatunków[4]. Rośliny te występują naturalnie na obszarze od Europy po Chiny i Mjanmy w Azji[5]. Najbardziej zróżnicowane gatunkowo są na obszarze południowo-wschodniej Azji. Rosną głównie na terenach górskich[6].
W Europie występuje jeden gatunek – szarotka alpejska L. nivale[5][4], rosnąca także w Polsce w Tatrach[7].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny, rzadko półkrzewy[8], pokryte filcowatym kutnerem[9].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze, siedzące i całobrzegie. Z obu stron kutnerowate[8][10].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki, a te na szczytach pędów zebrane w gęste baldachogrona, spłaszczone od góry i wsparte dookoła biało owłosionymi liśćmi[8]. Dno kwiatostanu jest płaskie i nagie – bez plewinek i włosków[10]. Listki okrywy są papierzaste, przejrzyste, brązowawe[8]. Koszyczki zawierają włącznie kwiaty rurkowate o barwie żółtej lub kremowej[9]. Zewnętrzne są nitkowato wąskie, żeńskie i bardzo liczne. Wewnętrzne są męskie i mniej liczne[8][10].
- Owoce
- Podługowate niełupki pokryte krótkimi, maczugowatymi, podwójnymi włoskami. Puch kielichowy tworzą pierzaste włoski wyrastające w jednym rzędzie[8][10].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, podrodziny Asteroideae, z plemienia Gnaphalieae[11].
- Leontopodium andersonii C.B.Clarke
- Leontopodium antennarioides Soczava
- Leontopodium artemisiifolium Beauverd
- Leontopodium aurantiacum Hand.-Mazz.
- Leontopodium blagoveshczenskyi Vorosch.
- Leontopodium brachyactis Gand.
- Leontopodium caespitosum Diels
- Leontopodium calocephalum Beauverd – szarotka pięknokoszyczkowa
- Leontopodium campestre (Ledeb.) Hand.-Mazz.
- Leontopodium charkeviczii Barkalov
- Leontopodium conglobatum (Turcz.) Hand.-Mazz.
- Leontopodium coreanum Nakai
- Leontopodium dedekensi Beauverd
- Leontopodium delavayanum Hand.-Mazz.
- Leontopodium discolor Beauverd – szarotka dwubarwna
- Leontopodium fangingense Y.Ling
- Leontopodium fauriei Hand.-Mazz. – szarotka Fauriego
- Leontopodium forrestianum Hand.-Mazz.
- Leontopodium franchetii Beauverd
- Leontopodium giraldii Diels
- Leontopodium haastioides Hand.-Mazz.
- Leontopodium haplophylloides Hand.-Mazz.
- Leontopodium hayachinense (Takeda) H.Hara & Kitam. – szarotka hayachińska
- Leontopodium himalayanum DC. – szarotka himalajska
- Leontopodium jacotianum Beauverd
- Leontopodium japonicum Miq.
- Leontopodium junpeianum Kitam.
- Leontopodium kamtschaticum Kom.
- Leontopodium kurilense Takeda
- Leontopodium leontopodinum (DC.) Hand.-Mazz.
- Leontopodium leontopodioides Beauverd – szarotka łąkowa
- Leontopodium lingianum (Y.L.Chen) Dickoré
- Leontopodium makianum Kitam.
- Leontopodium microphyllum Hayata
- Leontopodium monocephalum Edgew.
- Leontopodium montisganeshii S.Akiyama
- Leontopodium muscoides Hand.-Mazz.
- Leontopodium nanum (Hook.f. & Thomson ex C.B.Clarke) Hand.-Mazz.
- Leontopodium nivale (Ten.) A.Huet ex Hand.-Mazz. – szarotka alpejska, sz. śnieżna
- Leontopodium omeiense Y.Ling
- Leontopodium palibinianum Beauverd – szarotka Palibina
- Leontopodium pusillum (Beauverd) Hand.-Mazz.
- Leontopodium roseum Hand.-Mazz.
- Leontopodium schlothauerae Barkalov
- Leontopodium seorakensis Y.S.Lim, Hyun, Y.D.Kim & H.C.Shin
- Leontopodium shinanense Kitam.
- Leontopodium sinense Hemsl. ex F.B.Forbes & Hemsl.
- Leontopodium smithianum Hand.-Mazz.
- Leontopodium souliei Beauverd
- Leontopodium stellatum A.P.Khokhr.
- Leontopodium stoloniferum Hand.-Mazz.
- Leontopodium stracheyi C.B.Clarke ex Hemsl. – szarotka Strachey'a
- Leontopodium suffruticosum Y.L.Chen
- Leontopodium villosulum A.P.Khokhr.
- Leontopodium villosum Hand.-Mazz.
- Leontopodium wilsonii Beauverd – szarotka Wilsona
Zastosowanie
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Są całkowicie mrozoodporne, źle natomiast tolerują długotrwałe deszcze, zwłaszcza jesienne[9]. Szczególnie nadają się do ogródków skalnych. Wymagają słonecznego stanowiska i przepuszczalnego, piaszczystego podłoża. Rozmnaża się je przez nasiona lub podział.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Leontopodium. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e Leontopodium R.Br. ex Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-25].
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 517, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 877. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 107, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d e f Yousheng Chen, Randall J. Bayer: Leontopodium R. Brown ex Cassini. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-09-25].
- ↑ a b c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ a b c d J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 269-270, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .
- ↑ Genus Leontopodium R. Br. ex Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-23].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 112. ISBN 978-83-925110-5-2.
- J9U: 987007563034505171
