Ridderorden en onderscheidingen in nazi-Duitsland

Het Duitse Rijk was na de gelijkschakeling van 1933 onderworpen aan de alleenheerschappij van de NSDAP. Voor de Duitse ridderorden en onderscheidingen betekende dat een scherpe breuk met het verleden. De monarchieën hadden tientallen ridderorden en honderden onderscheidingen gesticht om moed, verdienste of enkel adeldom te kunnen honoreren. Als reactie op de hoogconjunctuur van de orden en onderscheidingen verkozen de Republiek van Weimar en de deelstaten om geen enkele orde en slechts enkele medailles, voor redding of vrijwilligerswerk bij de brandweer, te stichten.

Beschrijving

Onder het nazibewind werden in 12 jaar zoveel onderscheidingen ingesteld dat zij 614 van de 4071 catalogusnummers van de Nimmergut-catalogus van Duitse orden en onderscheidingen van de middeleeuwen tot 1945 innemen.

Behalve de onderscheidingen van de Duitse staat waren er ook die van de NSDAP en haar organisaties zoals de Hitlerjugend. Staat en partij waren zozeer met elkaar vervlochten dat de onderscheidingen van partijorganisaties als de SS en die van de staat naast elkaar kunnen worden behandeld. Partij en staat waren in deze dictatuur immers een.

De Kampfabzeichen, in het Nederlands te vertalen als "gevechtsinsigne", was een categorie onderscheidingen van de Duitse Wehrmacht. De insignia hadden gemeen dat zij door de bevelhebbers van de strijdmachtonderdelen werden ingesteld.

Deze Kampfabzeichen worden geen van allen aan een lint gedragen en er is ook geen baton. Men speldt ze op de borst (meestal op de rechterborstzak van het uniform) en de schilden worden op de schouder vastgemaakt.

Alle Kampfabzeichen zijn ingesteld om aanwezigheid aan het front te belonen. Soms werden ze ook voor moed, verdienste of het behalen van bepaalde, van tevoren vastgestelde, resultaten toegekend. Dat kan het neerschieten van drie vliegtuigen zijn zoals bij het Luchtafweerinsigne van het Leger. Meestal gold de regel dat men een bepaald aantal dagen aan het front of op een oorlogsbodem in actieve dienst moest zijn geweest.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het in Duitsland gebruikelijk geworden om ridderkruisdragers van het IJzeren Kruis, die ook het eikenloof droegen de "Kampfabzeichen" in goud en versierd met briljanten te verlenen.

Bijna alle na 1933 ingestelde versierselen zijn met een hakenkruis versierd. Dat betekent dat het verzamelen, tentoonstellen en verhandelen van deze onderscheidingen in Duitsland aan strenge wettelijke regels is onderworpen.

De vier geallieerden hebben na de bezetting van Duitsland het dragen van alle Duitse orden en onderscheidingen, dus ook die uit het Duitse Keizerrijk van vóór 1918, verboden. Dat verbod is in de DDR altijd van kracht gebleven. Op 26 juli 1957 vaardigde de Bondsrepubliek Duitsland een wet uit waarin het dragen van onderscheidingen met daarop hakenkruizen of de runen van de SS werd verboden. Het dragen van de Orde van Verdienste van de Duitse Adelaar en het Ereteken voor de 9e November 1923, de zogenaamde "Blutorden", bleef streng verboden. Ook het verzamelen, tentoonstellen en afbeelden van de onderscheidingen werd aan strenge regels gebonden. Een aantal onderscheidingen werd ontdaan van de hakenkruizen en soms van hakenkruis en adelaar. In deze gedenazificeerde uitvoering mochten de onderscheidingen worden gedragen^[1].

Ridderorden

Orde van Verdienste van de Duitse Adelaar , ook wel Orde van de Duitse Adelaar (Duits: Verdienstorden vom Deutschen Adler of Deutscher Adler-Orden) 1937 - 1945
Nationale Duitse Prijs voor Kunst en Wetenschap (Duits: Deutscher Nationalpreis für Kunst und Wissenschaft) 1937
Duitse Orde (Duits: Deutscher Orden) 1942 - 1945
Orde van het IJzeren Kruis (Duits: Orden vom Eisernen Kreuz) 1939 - 1945
Orde van Oorlogsverdienste (Duits: Orden vom Kriegsverdienstkreuz) 1940
Duits Kruis (Duits: Deutsches Kreuz) 1941 - 1945

Militaire onderscheidingen

Erekruis voor de Wereldoorlog (Duits: Ehrenkreuz des Weltkrieges 1914-1918) 1934 - 1945

Spanje

Herinneringsmedaille voor de Spaanse Vrijwilligers van de Blauwe Divisie (Duits: Erinnerungsmedaille für die spanischen Freiwilligen der Blauen Division) 1944
Spanjekruis (Duits: Spaniënkreuz) 1936 - 1939
Tankbadge voor het Legioen Condor (Duits: Panzertruppenabzeichen der Legion Condor) 1936 - 1939
Gewondeninsigne voor Duitse Vrijwilliger in de Spaanse Vrijheidsstrijd (Duits: Verwundetenabzeichen für deutsche Freiwillige im Spanischen Freiheitskampf) 1934 - 1945
Medaille voor de Spaanse Burgeroorlog 1936-1939 (Duits: Medalla de la Campaña Española (1936–1939))

Tweede Wereldoorlog

IJzeren Kruis (Duits: Eisernes Kreuz) Stichting van 1939
Oorlogsherdenkingsmunt 1939-1940 (Duits: Kriegsdenkmünze) 1939 - 1940
Oorlogsherdenkingsmunt 1939-1941 (Duits: Kriegsdenkmünze) 1939 - 1941
Kruis voor Oorlogsverdienste (Duits: Kriegsverdienstkreuz) 1939
Duits Kruis (Duits: Deutsches Kreuz) 1941
Erebladgesp (Duits: Ehrenblattspange) 1944 - 1945
Gewondeninsigne (Duits: Verwundetenabzeichen) 1939
Medaille voor de Winterslag in het Oosten (Duits: Medaille Winterschlacht im Osten) Bijgenaamd de "Gefrierfleischorden" 1941
Italiaans-Duitse Herinneringsmedaille aan Afrika (Duits: Italiënisch-Deutsche Afrika-Erinnerungsmedaille)

Heer (Landmacht)

Dienstonderscheiding van Leger en Marine (Duits: Dienstauszeichnung für Heer und Marine) 1939
Narvikschild (Duits: Kampfabzeichen für Narvik) 1940 - 1941
Cholmschild (Duits: Kampfabzeichen für Cholm) 1942
Krimschild (Duits: Kampfabzeichen für die Krim) 1943
Demjanskschild (Duits: Kampfabzeichen für) 1943 - 1944
Kubanschild (Duits: Kampfabzeichen für Kuban) 1943 - 1944
Warschauschild (Duits: Kampfabzeichen für Warschau) 1944
Laplandschild (Duits: Kampfabzeichen für Lapland) 1945
Lorientschild (Duits: Kampfabzeichen für Lorient) 1944
Arnhemschild (Duits: Kampfabzeichen für Arnheim) 1944
Stalingradschild (Duits: Kampfabzeichen für Stalingrad) 1942 - 1943
Laplandschild (Duits: Kampfabzeichen für Lappland) 1945
Lorientschild (Duits: Kampfabzeichen für Lorient) 1944 - 1945
Boedapestschild (Duits: Kampfabzeichen für Budapest) 1944
Duinkerkenschild (Duits: Kampfabzeichen für Dünkirchen) 1945
Mouwband "KRETA" (Duits: Ärmelband "KRETA") 1942 - 1944
Mouwband "AFRIKA" (Duits: Ärmelband "AFRIKA") 1942 - 1944
Mouwband "METZ 1944" (Duits: Ärmelband "METZ 1944") 1944
Mouwband "KURLAND" (Duits: Ärmelband "KURLAND") 1945
Vrachtwagenchauffeursinsigne (Duits: Kraftfahrbewährungsabzeichen) 1942
Nahkampfspange (Duits: Nahkampfspange) 1943
Infanterie-Sturmabzeichen (Duits: Infanterie-Sturmabzeichen) 1939
Allgemeines Sturmabzeichen (Duits: Allgemeines Sturmabzeichen) 1943
Panzerkampfabzeichen (Duits: Panzerkampfabzeichen) 1939
Luchtafweerinsigne van het Leger (Duits: Heeres-Flakabzeichen) 1939
Parachutistenafweer insigne van het Leger (Duits: Fallschirmschützen-Abzeichen des Heeres) 1937
Bijzonder Insigne voor het Uitschakelen van Tanks door Individuele Soldaten (Duits: Sonderzeichen für das Niederkämpfen von Panzerkampfwagen durch Einzelkämpfer) 1942
Insigne voor het Vernietigen van Laagvliegende Vliegtuigen (Duits: Tieffliegervernichtungsabzeichen) 1939
Insigne voor Waarnemers in Ballonnen (Duits: Ballonbeobachterzeichen) 1944
Insigne voor Scherpschutters (Duits: Scharfschützenabzeichen) 1939
Insigne voor de Berggidsen van het Leger (Duits: Abzeichen für Heeresbergführer) 1939

Kriegsmarine (Marine)

Dienstonderscheiding van Leger en Marine (Duits: Dienstauszeichnung für Heer und Marine) 1939
Onderzeebootfrontgesp (Duits: U-Boots-Frontspange) 1944 - 1945
Onderzeebootoorlogsinsigne (Duits: U-Boots-Kriegsabzeichen) 1939
Torpedobootjager-Oorlogsinsigne, (Duits: Zerstörer-Kriegsabzeichen) 1940
Mijnenveger-Oorlogsinsigne (Duits: Minensucher-Kriegsabzeichen) 1940
Hulpkruiser-Oorlogsinsigne (Duits: Kriegsabzeichen für Hilfskreuzer) 1941
Vlootoorlogsinsigne (Duits: Flotten-Kriegsabzeichen) 1941
Motortorpedobootoorlogsinsigne (Duits: Schnellboot-Kriegsabzeichen) 1941
Oorlogsinsigne van de Marineartillerie (Duits: Kriegsabzeichen für die Marine-Artillerie) 1941
Insigne voor Blokkadebrekers (Duits: Abzeichen für Blockadebrecher) 1941
Marinefrontgesp (Duits: Marine-Frontspange) 1944
Gevechtsinsigne van het kleine Boordgeschut (Duits: Kampfabzeichen der Kleinkampfmittel) 1944
Prestatie-insigne van de Westwerf (Duits: Westwerft-Leistungsabzeichen) 1939

Luftwaffe (Luchtmacht)

Dienstonderscheiding van de Luchtmacht (Duits: Dienstauszeichnung der Luftwaffe) 1939
Gesp voor Gevechtsvluchten aan het Front (Duits: Frontflugspange) 1941
Gevechtsinsigne voor de Luchtdoelartillerie (Duits: Kampfabzeichen der Flakartillerie) 1941
Erdkampfabzeichen der Luftwaffe (Duits: Erdkampfabzeichen der Luftwaffe) 1942
Nahkampfspange der Luftwaffe (Duits: Nahkampfspange der Luftwaffe) 1944
Panzerkampfabzeichen der Luftwaffe (Duits: Panzerkampfabzeichen der Luftwaffe) 1939
Seekampfabzeichen der Luftwaffe (Duits: Seekampfabzeichen der Luftwaffe ) 1939
Flugzeugführerabzeichen (Duits: Flugzeugführerabzeichen) 1935 - 1945
Beobachterabzeichen (Duits: Beobachterabzeichen) 1935 - 1945
Gezamenlijke Piloot-Observatiebadge (Duits: Gemeinsames Flugzeugführer- und Beobachterabzeichen) 1935 - 1945
Fliegerschützenabzeichen (Duits: Fliegerschützenabzeichen) 1939
Fallschirmschützenabzeichen (Duits: Fallschirmschützenabzeichen) 1936
Segelflugzeugführerabzeichen (Duits: Segelflugzeugführerabzeichen) 1940 - 1945
Fliegererinnerungsabzeichen (Duits: Fliegererinnerungsabzeichen) 1939
Niet-draagbare onderscheidingen van de Luftwaffe (Duits: Nicht tragbare Auszeichnungen der Luftwaffe) 1939 - 1945

Waffen-SS en politie

Bandenkampfabzeichen (Duits: Bandenkampfabzeichen) 1939

Onderscheidingen voor buitenlanders en volkeren in het Oosten

Tapferkeits- und Verdienstauszeichnung für Angehörige der Ostvölker (Duits: Tapferkeitsauszeichnung für Angehörige der Ostvölker) 1942 - 1945
Kreuz des 2. Sibir-Reiter-Regiment (Duits: Kreuz des 2. Sibir-Reiter-Regiment) 1941 of later
Kreuz des 5. Don-Kosaken-Reiter-Regiment (Duits: Kreuz des 5. Don-Kosaken-Reiter-Regiment) 1939
Schulabzeichen der Jungkosaken des XV. Kosaken-Kavalerie-Korps (Duits: Schulabzeichen der Jungkosaken des XV. Kosaken-Kavalerie-Korps) 1939
Abzeichen der 1. Offiziers-Schule der RAO (Duits: Abzeichen der 1. Offiziers-Schule der RAO) (ook wel van de PAO)

Civiele onderscheidingen

Algemeen

Reddingsmedaille aan lint (Duits: Rettungsmedaille am Band ) 1933 - 1945
Herinneringsmedaille voor Redding uit Gevaar (Duits: Erinnerungsmedaille für Rettung aus Gefahr) 1922 - 1945
Rijksbrandweerteken (Duits: Reichsfeuerwehrzeichen) 1936 - 1945
Rijksereteken van de Mijnenredding (Duits: Reichsgrubenwehr-Ehrenzeichen) 1936
Ereteken van de Luchtbescherming (Duitsland) (Duits: Luftschutz-Ehrenzeichen)
Moederkruis (Duits: Mutterkreuz) 1938
Medaille ter Herinnering aan de 13e Maart 1938 (Annexatie van Oostenrijk) (Duits: Medaille zur Erinnerung an den 13. März 1938) 1938 - 1940
Medaille ter Herinnering aan de 1e Oktober 1938 (Annexatie van het Sudetenland) (Duits: Medaille zur Erinnerung an den 1. Oktober 1938) 1938 - 1941
Medaille ter Herinnering aan de Thuiskomst van het Memelland (Volksstemming in het Memelland) (Duits: Medaille zur Erinnerung an die Heimkehr des Memellandes) 1939 - 1940

Ereteken van de Duitse Verdedigingswal (Duits Deutsches Schutzwall-Ehrenzeichen) 1939 - 1945
Dienstonderscheiding van het Derde Rijk (Duits: Treudienst-Ehrenzeichen)
Dienstonderscheiding van de Politie (Duits: Treudienst-Ehrenzeichen) 1938 - 1944
Dienstonderscheiding van de Douane (Derde Rijk) (Duits: Zollgrenzschutz-Ehrenzeichen) 1939 - 1944
Dienstspelden (Derde Rijk) (Duits: Dienstnadeln)
Gesp voor Burgerwaarnemers (Duits: Spange für Zivilbeobachter)
Gesp voor Burgerpiloten (Duits: Spange für Zivilflieger)
Insigne voor Trouwe Dienst in de Luchtvaartindustrie (Duits: Treueabzeichen der Luftfahrtindustrie)
Insigne van de Duitse Akademie voor Luchtvaartonderzoek (Duits:Deutsche Akademie für Luftfahrtforschung)
Ereplaquette voor Leden van de Cultuursenaat (Duits:Ehrenzeichen für Mitglieder des Reichs-Kultur-Senats)
Dr. Ing. Fritz Todtprijs (Duits:Dr. Ing. Fritz Todt-Preis) 1943 - 1945
Pionier van de Arbeid (Duits:Pionier der Arbeit) 1940 - 1944
Oorlogsondernemer (Duits: Wehrwirtschaftführer) 1939 - 1944
Ereteken van de Landbouwindustrie (Duits: Ehrenzeichen des Reichsnährstandes) 1939 - 1944
Insigne voor Technische Noodhulp (Duits: Nothelferzeichen der Technischen Nothilfe) 1928 - 1936
Ereteken voor Technische Noodhulp (Duits: Ehrenzeichen der Technischen Nothilfe) 1935 - 1936
Ereteken voor trouwe dienst (Duits: Treuedienst Ehrenzeichen ) 1938 - 1945
Medaille voor oorlogsverdienste (Duits: Kriegsverdienstemedaille) 1940 - 1945

Onderscheidingen van de politie

Dienstonderscheiding van de Politie (Duits:Polizei-Dienstauszeichnung)
Alpinisteninsigne van de Gendarmerie (Duits: Gendarmerie-Alpinistenabzeichen)
Alpinisteninsigne voor de Hoge Alpen van de Gendarmerie (Duits: Gendarmerie-Hochalpinistenabzeichen)
Ski-insigne van de Politie (Duits: Polizei-Skiführerabzeichen)
Berggidsinsigne van de Politie (Duits: Polizei-Bergführerabzeichen)
Insigne van de Bergwacht en de Hulppolitie (Duits: Bergwacht-Hilfspolizeiabzeichen)

Onderscheidingen van de Rijksarbeidsdienst

Dienstonderscheiding van de Rijksarbeidsdienst (Duits: Dienstauszeichnung) 1939 - 1944

Onderscheidingen van het Duitse Rode Kruis

Ereteken van het Duitse Rode Kruis (Duits: Ehrenzeichen des Deutschen Roten Kreuzes) 1922 - genazificeerd in 1934 - 1945
Ereteken voor Duitse Volkshulp (Duits: Ehrenzeichen für Deutsche Volkspflege) 1939 - 1944
Zusterkruis van het Duitse Rode Kruis (Duits: Schwesterkreuz des Deutschen Roten Kreuzes)

Sportonderscheidingen

Duits Olympisch Ereteken (Duits: Deutsches Olympia Ehrenzeichen) 1936
Ereteken voor Sport (Duits: Sportehrenzeichen) 1936
Duits Turn- en Sportinsigne (Duits: Deutsches Turn- und Sportabzeichen) ? - 1934
Rijksinsigne voor Sport (Duits: Reichssportabzeichen) 1934 - 1944
Kampioens- en prestatieinsigne van de DRL/NSRL (Duits: Meisterschafts- und Leistungsabzeichen der DRL/NSRL)
Duits Ruiterinsigne (Duits: Deutsches Reiterabzeichen) 1930 - 1945 niet genazificeerd
Duits Meninsigne (Duits: Deutsches Fahrerabzeichen) 1930 - 1945 niet genazificeerd
Duits Paardenverzorgerinsigne (Duits: Deutsches Pferdepflegerabzeichen) 1933 - 1945 niet genazificeerd
Duits Ruiter en Meninsigne (Duits: Deutches Reiterführerabzeichen) 1937 - 1945 niet genazificeerd
Duits Motorsportinsigne (Duits: Deutsches Motorsportabzeichen) 1938 - 1941
Insigne voor Ballonvarders 1929 (Duits: Abzeichen für Freiballonführer 1929, in 1933 als Abzeichen für Freiballonführer des NS Fliegerkorps genazificeerd - 1945
Insigne voor Geoefende Piloten (Duits: Abzeichen für Motorflugzeugführer) 1938 - 1939
Insigne voor Piloten van Zweefvliegtuigen (Duits: NSFK Segelfliegerabzeichen)
Insigne voor Bouwers van Modelvliegtuigen (Duits: NSFK Modelflug-Leistungsabzeichen)

Onderscheidingen van de NSDAP

Insigne van de SA bijeenkomst bij Brunswijk 1931 (Duits: Abzeichen des SA - Treffens Braunschweig 1931)
Ereteken voor de 9e November 1923, de zogenaamde "Blutorden". (Duits: Ehrenzeichen vom 9. November 1923)
Insigne van Verdienste van de NSDAP (Duits:NSDAP-Verdienstabzeichen) 1923 - 1933
Gouden Ereteken van de NSDAP (Duits: Goldenes Ehrenzeichen der NSDAP)
Frontbannabzeichen Duits: Frontbannabzeichen)
Herinneringsinsigne van de Gouw München-Oberbayern 1939 (Duits: Erinnerungsabzeichen Gau München-Oberbayern 1939)
Coburg-insigne (Duits: Coburger Abzeichen)
Insigne van de Neurenberger Partijdagen (Duits: Nürberger Parteitagsabzeichen)
Insignes van de Duitse Gouwen (Duits: Gau-Abzeichen, Ehrenzeichen und Traditionsabzeichen)
Dienstonderscheiding van de NSDAP (Duits: Dienstauszeichnung der NSDAP)
Erechevron voor de Oude Strijders (Duits: Ehrenwinkel der Alten Kämpfer)

Onderscheidingen van de SA

Sportinsigne van de SA (Duits: SA-Sportabzeichen) 1933 - 1939
Watersportinsigne van de SA (Duits: SA-Sportabzeichen für Seesport) 1933 en 1934
Germaanse Prestatierune (Duits: Germanische Leistungsrune) 1943 - 1944
Boordradiografieinsigne (Duits:Bordfunkerabzeichen)
Vliegeniersinsigne van de SA (Duits:Flugzeugführerabzeichen)
Vliegerinsigne van de SA (Duits:Fliegerabzeichen)

Onderscheidingen van de SS

Vliegerinsigne van SA en SS (Duits: SA-SS Fliegerabzeichen)
Dienstonderscheiding van de SS (Duits: Dienstauszeichnung der SS) 1939
SS-Schietinsigne (Duits: SS-Schiessabzeichen) 1937

Onderscheidingen van Hitlerjugend en Bond van Duitse Meisjes

Prestatie-insigne van de Hitlerjugend (Duits: Hitlerjugend-Leistungsabzeichen) 1934 - 1944
Prestatie-insigne van de Duitse Jongeren (Duits: Leistungsabzeichen des Deutschen Jungvolks) 1935 - 1944
Prestatie-insigne van de Bund Deutscher Mäde (Duits: BDM-Leistungsabzeichen) 1935 - 1944
Prestatie-insigne van de Jonge Meisjes (Duits: Jungmädel-Leistungsabzeichen) 1935 - 1944
Sportinsigne van de Führer van de Hitlerjugend (Duits: Führer-Sportabzeichen der Hitlerjugend)
Kampioensspelden van de Hitlerjugend (Duits: Siegernadel der Reichsjugendführung)
Schietprijzen van de Hitlerjugend (Duits: Scießauszeichnungen der Hitlerjugend)
Skileiderinsigne van de Hitlerjugend (Duits: Hitlerjugend-Skiführerabzeichen)
Ereteken van de Hitlerjugend (Duits: Hitlerjugend-Ehrenzeichen) 1934 - 1943
Potsdaminsigne (Duits: Potsdam-Abzeichen) 1932 - 1945
Traditie-insigne Scharnhorst (Duits: Scharnhorst-Ehrenzeichen)
Ereteteken van de Jongerenstorm Adolf Hitler (Duits: Ehrenzeichen des Jugendsturmes Adolf Hitler) 1933
Zilveren Ereteken van de Nationaalsocialistische Studentenbond (Duits: Silbernes Ehrenzeichen des NS-Studentenbundes ) 1934
Rijkswinnaar van de Beroepswedstrijd (Duits: Reichssieger der Berufswettkampf)
Gouwwinnaar van de Beroepswedstrijd (Duits: Gausieger der Berufswettkampf)
Districtswinnaar van de Beroepswedstrijd (Duits: Kreissieger der Berufswettkampf)