BioStabil 2000

De BioStabil 2000 is een hanger of armband met een draaimechanisme en een magneet, die door de uitvinder en producent Bruno Santanera een genezende werking wordt toegedicht.

De genezende werking is niet wetenschappelijk bewezen en is vermoedelijk uitsluitend gebaseerd op het placebo-effect. In reactie op de kritiek van sceptici en veroordelingen voor misleidende reclame voerde Santanera decennia lang talrijke rechtzaken.

Beschrijving

De hanger is "uitgevonden" door de in Nederland woonachtige Italiaan Bruno Santanera. De BioStabil 2000 zou neodymium, een zeldzame aarde, uit Zaïre bevatten en is sterk magnetisch. Door het draaimechanisme van de BioStabil 2000 zou het hangertje elektromagnetische stress neutraliseren, wat een heilzame werking zou hebben. De hanger zou werken tegen klachten als slapeloosheid, moeheid, gebrek aan energie, af en toe opkomende pijntjes, enzovoort. Op de officiële website wordt, getuige een dankbrief, gesuggereerd dat de hanger bij vrouwen zwangerschap zou vergemakkelijken en dat de vruchtbaarheid ervan zou verbeteren.^[1]

Verkoop

De hangers en armbanden worden verkocht via een webshop op een meertalige website van Santanera.^[2] De "therapeutische magneetsieraden" werden later enige tijd op SBS6 en RTL verkocht via het bedrijf Tel Sell en in de televisiespotjes aangeprezen door onder andere Tineke de Nooij, Vivian Boelen, Imca Marina en Roy Martina.^[3] De verkoopcijfers schoten omhoog, maar de verkoop stortte later in door negatieve publiciteit.

De BioStabil-hanger was ook een tijdje te koop via bol.com als "therapeutische magneet ketting met hanger, 12.000 Gauss met neodymium magneet en uniek gepatenteerd draaisysteem".^[4]

Controverses

Santanera spande een kort geding aan tegen een website, omdat de hanger op die site werd bekritiseerd. De website werd verwijderd.^[5]

Strijd om merknaam

Hoewel de officiële naam Biostabil 2000 is, wordt door Santanera vaak de naam Biostabil gebruikt, onder andere in reclames. Santanera claimde onder meer in zijn reclame dat er een patent op de hanger zou rusten; dit was echter slechts een trademark (een geregistreerde naam met daarom de toevoeging ®). Een tandzorgkliniek in Sloterdijk meldde in 2005 bij de Vereniging tegen de Kwakzalverij, dat de door Santanera gebruikte naam Biostabil reeds wereldwijd was gepatenteerd door een Amerikaanse fabrikant van tandheelkundige producten.^[6]

Reclame Code Commissie

Het product werd door de Vereniging tegen de Kwakzalverij omschreven als kwakzalverij^[7] en bij Stichting Skepsis als "Magnetisch volksverlakken".^[8] In maart 2004 oordeelde de Reclame Code Commissie in hoger beroep dat de televisiereclame voor de hanger misleidend was, en niet meer in die vorm mocht worden uitgezonden. Dit leidde tot enkele aanpassingen, waarna de reclame weer op tv te zien was.^[9] In een nieuwe versie figureerde de basisarts Roy Martina. Op 22 mei 2007 oordeelde de Reclame Code Commissie dat ook deze versie niet langer mocht worden uitgezonden.^[10]

Later werd de BioStabil 2000 door Tel Sell in Vlaanderen verkocht. Dit gebeurde daar middels de originele ongewijzigde commercial, die in Nederland door de Reclame Code Commissie als misleidend werd gezien.^[bron?]

Kort geding tegen kritische website

In april 2004 spande Santanera een kort geding aan tegen beheerder Anton Struus (een pseudoniem) van de website "biostabiel.sucks.nl", die werd gehost via de website "sucks.nl".^[11] Struus meldde ter verdediging bij de supermarkt twee stuks "Zwarte Kip advocaat" te hebben aangeschaft en Jehova getuigen te hebben ingeschakeld om zijn onschuld te bewijzen.^[12] Struus werd in het gelijk gesteld en de website hoefde niet te worden verwijderd.^[13] Santanera dreigde tegen het vonnis in beroep te gaan. Struus stopte toch met de website. In zijn verweerschrift van 8 mei 2004 had hij reeds aangegeven al met de website te hebben willen stoppen voordat hij door Santanera werd gedaagd.^[12] Kort na de uitspraak op 25 mei werd de website herplaatst onder de naam biostabil.sucks.nl, naar aldaar werd beweerd niet door Struus zelf, maar door Sucks.nl.^[14][15]

Onderzoek Plass

In 2009 gaf Santanera voor 40.000 euro opdracht voor een privé-onderzoekje naar getuigenissen van gebruikers van de BioStabil 2000, uitgevoerd door een onderzoekster in dienst van de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij wilde alleen haar meisjes-achternaam aan het rapport verbinden. Santanera sleepte haar echter voor de rechter, legde beslag op haar loon en dwong haar alsnog het rapport vóór 1 december 2010 met haar volledige naam te ondertekenen.^[16] Het rapport spreekt van placebo-effecten. De conclusie is dat mensen baat kunnen hebben bij het dragen van een magnetisch halssieraad, maar dat verder onderzoek nodig is om de precieze werking van de magneet te achterhalen. Het rapport is februari 2010 gedateerd en betaald via het bedrijf van de echtgenoot van de onderzoekster.^[17]

In januari 2010 kwam Santanera met een herintroductie van de hanger, opnieuw aangeprezen door Tineke de Nooij, via de verkoopsite van TelSell. TelSell legde nu verband met het placebo-effect en de aanmaak van opiate neurotransmitterstoffen in de hersenen. Het betrof een nieuw model in de vorm van een hartje, met de naam 'Heart of BioStabil'. Hierbij werd geschermd met het "onderzoek van de VU".^[18]

Rechtszaken tegen TROS Radar

Het televisieprogramma TROS Radar stelde begin maart 2004 aan de hand van een onderzoek van de Technische Universiteit Delft, dat de sieraden medisch niet werkzaam zijn en de verkoop stortte in.^[3][19]

Santanera spande een rechtszaak aan tegen TROS Radar voor het blootleggen van de zaken die volgens hem niet strookten met de werkelijkheid, hetgeen hij als smaad opvatte.^[20] Begin 2005 volgde de uitspraak, en ook deze zaak werd door Santanera verloren.^[21]

In oktober 2016, twaalf jaar na de uitzending van Radar verspreidde Santanera 1,5 miljoen folders in de regio Hilversum met daarop de tekst: "dit beroemde programma maakt gebruik van vervalsingen, trucages, leugens of halve waarheden en manipuleert de nietsvermoedende kijker. Dit allemaal ter meerdere glorie van de zeer riant betaalde eindredactrice Antoinette Hertzenberg.[sic]"^[22] Ook maakte hij een film waarin hij poogt de bewijslast van de uitzending uit 2004 te weerleggen, en plaatste die op videosite YouTube. De video is inmiddels verwijderd.

Santanera begon in 2017 opnieuw een rechtszaak tegen AVROTROS, waarbij hij om herroeping van het vonnis in de door hem verloren rechtszaak uit 2005 verzocht. Hij zei daarover tegen RTV Noord: "In de nieuwe zaak gaat het alleen over feiten. En die zullen de waarheid naar voren brengen."^[23] Ook deze procedure werd verloren door Santanera.^[24]

In 2020 is Santanera een bodemprocedure tegen AVROTROS gestart over de uitzending uit 2004. De rechtbank Amsterdam stelde Santanera in het ongelijk vanwege de verjaringstermijn van vijf jaar.^[25] In 2022 bevestigde het Gerechtshof Amsterdam dit oordeel.^[26][27] In december 2023 heeft de Hoge Raad het beroep van Santanera tegen het oordeel van het Gerechtshof verworpen waardoor dat oordeel definitief is.^[28]

Podcasts

Vanaf 26 maart 2024 verscheen er bij RTL Nieuws een serie van zes podcasts onder de naam De Ketting van Santanera, van de onderzoeksjournalisten Daniël Youssef en Sven van Diepen. De podcasts over Santanera en de verwikkelingen rond BioStabil 2000 hebben een lengte van in totaal zo'n 3,5 uur. Santanera was nog steeds heilig overtuigd van de werking van zijn uitvinding en stond open voor het onderzoek. De onafhankelijke makers onderzochten tijdens het onderzoek van tien maanden ook de binnenkant van de hanger zelf. Zelf droegen ze de hanger enkele langere perioden om de werking te ervaren, zonder merkbaar resultaat.^[29] Het was volgens hen een onderzoek met verrassend resultaat. Zij concludeerden dat de geclaimde elektro-magnetische werking natuurkundig onmogelijk is, dat TROS Radar de metingen van de sterkte van de magneten verkeerd heeft laten uitvoeren en dat de genezende werking vermoedelijk toe te schrijven is aan het placebo-effect.^[30][31]

Naar aanleiding van de podcasts besloot Santanera de afwijzing van de Hoge Raad voor te leggen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Daarnaast liet Santanera weten een bodemprocedure te willen starten tegen de TU Delft, die voor TROS Radar het technische onderzoek naar de magneten had uitgevoerd.

Foto-galerij

• 
  Bord voor het kantoor van Santanera, waarop TROS Radar wordt aangeklaagd in 2017
• 
  Nieuw bord in 2020 (foto 2023)
• 
  Tweede bord in 2020 (foto 2023)

Zie ook

• Bioregulator

Externe links

• Officiële website (2 november 2007)
• TROS RADAR bedriegt de kijker (mei 2023)
• Terugblik met Bruno Santanera in 2012

Referenties