William Wyler
| William Wyler | |
|---|---|
  Irudi gehiago | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Mulhouse, 1902ko uztailaren 1a |
| Herrialdea |  Suitza  Ameriketako Estatu Batuak (1928 - |
| Bizilekua | Mulhouse |
| Lehen hizkuntza | alemana ingelesa Yiddisha |
| Heriotza | Los Angeles, 1981eko uztailaren 27a (79 urte) |
| Hobiratze lekua | Forest Lawn Memorial Park |
| Heriotza modua | berezko heriotza: miokardio infartu akutua |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Margaret Sullavan (1934ko azaroaren 25a - 1936ko martxoaren 13a) Margaret Tallichet (1938ko urriaren 23a - 1981eko uztailaren 27a) |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Anai-arrebak | ikusi
|
| Familia | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Parisko Kontserbatorioa |
| Hizkuntzak | alemana frantsesa ingelesa Yiddisha |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | gidoilaria, zinema ekoizlea, zinema aktorea, film-zuzendaria, aktorea eta errealizadorea |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Zerbitzu militarra | |
| Parte hartutako gatazkak | Bigarren Mundu Gerra |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | judaismoa |
        | |
William Wyler[1] (Mülhausen, Alsazia, 1902ko uztailaren 1a - Los Angeles, Kalifornia, 1981eko uztailaren 27a) film zuzendaria izan zen. Ezaguna zen film baten ekoizpeneko pauso guztien gainean zeukan kontrol zorrotza. Hori dela eta, eszenak etengabe errepikatzen zituen, aktoreen eta langile teknikoen etsipenerako. Baina aldi berean, arrakasta handia izan zuen bai kritikagileen bai ikusleen artean. Haren lan nabarmenak dira Ben-Hur (1959), The Best Years of Our Lives (1946), edo Mrs. Miniver (1942); hirurok Oskar sarietako zuzendari onenaren zein film onenaren sariak jaso zituzten. Wylerren beste lan ezagun eta bikain batzuk hauexek izan ziren: Funny Girl (1968), How to Steal a Million (1966), The Big Country (1958), Roman Holiday (1953), The Heiress (1949), The Little Foxes (1941), The Letter (1940), The Westerner (1940), Wuthering Heights (1939), Jezebel (1938), Dodsworth (1936), eta Hell's Heroes (1930).
Wyler, Wilhem Weiller jaiotzez, 1902an jaio zen Mulhouseko familia judu baten baitan, Frantziako Alsazia eskualdeko hiri batean (Frantzia eta Prusiaren arteko gerraz geroztik Alemaniako Inperioaren parte zena). Aita Leopold Weiller (1864-1939) judu suitzarra zen, Endingenen jaioa, eta ama Melanie Auerbach (1878-1955) judu alemaniarra zen, Stuttgarten jaioa. Alemaneraz eta frantsesez ikasi zuen Lausanan (Suitza), merkataritza ikasi zuen, eta gero biolina ikasi zuen Parisko kontserbatorioan. Carl Laemmle, Universal Pictures estudioen sortzailearekin senidetuta zegoen, amaren bidez eta 1921ean, Wyler Estatu Batuetara joan zen Laemmlek bidaia ordainduta harekin lanean jarduteko. 1928an, estatubatuar hiritar naturalizatu bihurtu zen.
Lanak
Laster erakutsi zuen artisau trebea eta eszenako zuzendari zorrotza zela, eta 1930eko hamarkadaren hasieran Unibertsaleko aktiborik onenetako bat bihurtu zen, The Love Trap (1929), Hell 's Heroes (1930), Tom Brown of Culver (1932) eta The Good Fairy (1935) filmak zuzenduz.
Geroago Samuel Goldwynek kontratatu zuen eta kalitate handiko filmak zuzendu zituen: These Three (1936), Come and Get It (1936), Dodsworth (1936), Dead End (1937), Jezebel (1938), Wuthering Heights (1939), The Letter (1940), The Westerner (1940) eta The Little Foxes (1941).
Zine zuzendari
Artisau eta eszena-zuzendari zorrotza zela laster frogatu zuen, eta, 1930eko hamarkadaren hasieran, Universal-en, zinema-ekoizle etxearen, aktibo onenetarikoa bihurtu zen, The Love Trap (1929), Hell's Heroes (1930), Tom Brown of Culver (1932) eta The Good Fairy (1935).
Beranduago, Samuel Goldwyn-ek kontratatu zuen, eta kalitate handiko filmak zuzendu zituen, hala nola These Three (1936), Come and Get It (1936), Dodsworth (1936), Dead End (1937), Jezebel (1938), Wuthering Heights (1939) bezalako maisulana, The Letter (1940), The Westerner (1940) eta The Little Foxes (1941). Bette Davis aktore mitiko eta famatuak hainbatetan esan zuen hura izan zela zuzen eta guztiz egokiro zuzentzen jakin izan zuen zuzendari bakarra.
Bigarren Mundu Gerra
1942 eta 1945 bitartean, Wyler Estatu Batuetako Armadako Aire Gorputzean sartu zen komandante mailarekin, eta, gerrak iraun zuen bitartean, bi dokumental eta fikziozko bi film zuzendu zituen. Bi dokumentalak aire fronte ezberdinetan filmatu ziren. Lehen dokumentala, Memphis Belle: A Story of a Flying Fortress, Ingalaterran eta Alemaniako zeruetan filmatu zen 1943an, eta, 1944an, Ameriketako antzokietan ikusi zen. B-17 Memphis Belle bonbardatzaile ospetsuan filmatu zuten etsaien lurraldearen gaineko azken bonbardaketa-misioan, eta misio horrek nahitaezko hogeita bost misio-zikloa bete zuen lehen bonbardatzaile amerikarra bihurtu zuen. Misio hartatik urradura bakar bat ere gabe eta bere tripulazioa osasun ezin hobean zegoela itzuli zen, baina Memphis Belle fikziozko filmak (1990ekoa) azken misio hori dramatizatu zuen arrazoi komertzialak zirela medio, etsaien suteek hegazkinean eragindako kalteaz eta zaurituak zituelarik. Bigarren dokumentala, Thunderbolt!, beste aire fronte batean filmatu zen: P-47 Thunderbolt ehiza-hegazkinek egindako metrailaketa eta bonbardaketa ekintzena, 1944ko lehen hilabeteetan, Italian, Strangle operazioan iparraldetik lehorrez zetozen alemaniar hornidura moztuz. Dokumental hori ez zen Estatu Batuetako aretoetan eman 1947ra arte, gerra amaitu eta gero.
Wylerrek, gerra garaian egin zituen fikziozko bi filmak, borrokarako prestatzen ari zela, nazio aldartearen egoera jaso zuten lehenetakoak izan ziren, eta, lau urte beranduago, bakerako, Mrs. Miniver (1942), klase ertaineko familia ingeles baten istorioa kontatzen du, zeinak Europako gerrara egokitzen eta amerikar publikoa gerra garaian bizitzeko prestatzen laguntzen zuen (eta, bide batez, britainiarrei laguntza sustatzen zien). Bigarrenak, The Best Years of Our Lives (1946an estreinatua), etxera itzuli ziren hiru beteranoren istorioa kontatzen du, bizitza zibilera egokitu nahian eta dramatizatuz beteranoak itzultzearen arazoak gatazka garaian etxean geratu zirenekin. Wylerrek bi filmengatik zuzendari onenaren eta film onenaren Oscar sariak jaso zituen.
Gerraosteko ibilbidea
1950eko eta 1960ko hamarkadetan, Wylerrek kritikak laudatutako film sorta bat zuzendu zuen; besteak beste, Detective Story (1951), Cannesen, emakumezko aktore onenaren saria irabazi zuen Lee Grant-i esker; Roman Holiday (1953), Audrey Hepburn publiko estatubatuarrari ezagutarazi eta bere lehen Oscarra irabaztera eraman zuena; The Heiress, zeinarekin Olivia de Havillandek bere bigarren Oscarra irabaziko zuen, Friendly Persuasion (1956); film horrekin, Wylerrek Urrezko Palma irabaziko zuen Canneseko zinema-jaialdian eta Ben-Hur 1959ko edizioko ia Oscar guztiak irabazi zituena. Irabazitako hamaika sariak bitan baino ez dira parekatu: Titanic 1997an eta Eraztunen Jauna: Erregearen itzulera 2003an.
Bere azken etapan, Wylerrek interes nabarmeneko filmak zuzentzen jarraitu zuen, hala nola The Children's Hour, 1961, Audrey Hepburn eta Shirley MacLainerekin lesbianismoari erreferentzia egiten dion film polemikoa; The Collector (1965) Terence Stamp-ekin (Pedro Almodóvar Atame! filma egiteko inspiratu zen argumentua), eta Funny Girl (1968) film musikala, Barbra Streisand-en zine-debuta suposatu zuena Omar Sharif aktoreak lagunduta.
1965ean, Wylerri Irving Thalberg Memorial Award saria eman zioten bizitza osoko lorpenengatik. Hamaika urte geroago, American Film Institute-ren Lifetime Achievement Award saria jaso zuen. Irabazi zituen Oscar sariez gain, bere hamar film film onenaren izendapena jaso zuten. Zuzendari onenaren hamabi izendapen jaso zituen hiru aldiz irabazita, eta, bere aktoreetatik hiru dozena, sarirako izendatuak izan dira, edo irabazi dute..
Wyler, denbora labur batean, Margaret Sullavanekin ezkonduta egon zen (1934ko azaroaren 25etik 1936ko martxoaren 13ra); gero, Margaret Tallichet-ekin, 1938ko urriaren 23tik, hil arte egon zen ezkonduta; ezkontza arrakastatsua izan zen, eta lau seme-alaba izan zituzten. 1981eko uztailaren 24an, Wyler, bere alaba Catherine Wyler ekoizlearekin batera, PBSko bere bizitzari eta ibilbideari buruzko dokumental baterako (William Wylerrek zuzendua) elkarrizketatu zuten. Hiru egun geroago, Wyler, bihotzekoak jota, hil zen. Wylerren azken hitzak filmean, bere «hurrengo filma» zuzentzeko ikuspegiari buruzkoak ziren... Going Home». Wyler Glendaleko (Kalifornia) Forest Lawn Memorial Park hilerrian lurperatu zuten.
Oscar sariak
Wyler izan da Oscar sarietan zuzendari izendatuena: 12 alditan proposatu zuten haren izena. Eta lortu hirutan lortu zuen (Ben Hur, The Best Years of Our Lives, eta Mrs. Miniver). Bestetik, Wylerren lanek guztira hogeita hamasei izendapen jaso zituzten, eta horietatik hamalauk saria. 1976an Oscar sari honorifikoa jaso zuen, beraren ibilbide osoari aitortza eginez.
| Urtea | Filma | Kategoria | Emaitza | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oscar sariak | |||||||
| 1936 | Dodsworth | Zuzendari onena | izendatua | ||||
| 1939 | Wuthering Heights | Zuzendari onena | izendatua | ||||
| 1940 | The Letter | Zuzendari onena | izendatua | ||||
| 1941 | The Little Foxes | Zuzendari onena | izendatua | ||||
| 1942 | Mrs. Miniver | Zuzendari onena | irabazlea | ||||
| 1946 | The Best Years of Our Lives | Zuzendari onena | irabazlea | ||||
| 1949 | The Heiress | Film onena | izendatua | ||||
| Zuzendari onena | izendatua | ||||||
| 1952 | Detective Story | Zuzendari onena | izendatua | ||||
| 1953 | Roman Holiday | Film onena | izendatua | ||||
| Zuzendari onena | izendatua | ||||||
| 1957 | Friendly Persuasion | Film onena | izendatua | ||||
| Zuzendari onena | izendatua | ||||||
| 1959 | Ben-Hur | Zuzendari onena | irabazlea | ||||
| 1965 | The Collector | Zuzendari onena | izendatua | ||||
Zuzendutako filmak
Ikusi William Wylerren filmak
Taula honetan ikus daitezke filmaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak beste hizkuntza batera itzuli bada (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera):
| Urtea | Filma | Antzezleak | Ekoizlea | Hizkuntzak |
|---|---|---|---|---|
| 1926 | The Stolen Ranch | -- | -- | |
| 1926 | Lazy Lightning | Art Acord, Fay Wray | -- | |
| 1927 | Blazing Days | -- | -- | |
| 1927 | The Border Cavalier | Fred Humes, Evelyn Peirce | -- | |
| 1927 | Desert Dust | -- | -- | |
| 1927 | Straight Shootin' | Ted Wells | -- | |
| 1927 | The Phantom Outlaw | -- | -- | |
| 1927 | Hard Fists | -- | -- | |
| 1928 | Anybody Here Seen Kelly? | Bessie Love, Tom Moore | -- | gaztelaniaz: A la caza del hombre frantsesez: Un cœur à la traîne |
| 1928 | Thunder Riders | -- | -- | frantsesez: Far West |
| 1929 | The Shakedown | James Murray, Barbara Kent | -- | frantsesez: L'École du courage |
| 1929 | The Love Trap | Laura La Plante, Robert Ellis | Universal Pictures | frantsesez: Le Piège d'amour |
| 1930 | Hell's Heroes | Charles Bickford, Raymond Hatton | Universal Pictures | gaztelaniaz: Santos del infierno |
| 1930 | The Storm | Lupe Vélez, Paul Cavanagh | -- | frantsesez: La Tourmente |
| 1931 | A House Divided | Walter Huston, Helen Chandler | -- | gaztelaniaz: La casa de la discordia frantsesez: Orages |
| 1932 | Tom Brown of Culver | Tom Brown | Universal Pictures | gaztelaniaz: ¿Héroe o cobarde? |
| 1933 | Her First Mate | Slim Summerville | -- | gaztelaniaz: El capitán disloque |
| 1933 | Counsellor at Law | John Barrymore, Bebe Daniels | Universal Pictures | gaztelaniaz: El abogado frantsesez: Le Grand Avocat |
| 1934 | Glamour | Paul Lukas, Constance Cummings | Universal Pictures | gaztelaniaz: Fascinación frantsesez: Fascination |
| 1935 | Barbary Coast | Joel McCrea, Miriam Hopkins | United Artists Corporation | gaztelaniaz: La ciudad sin ley frantsesez: Ville sans loi |
| 1935 | The Gay Deception | Francis Lederer, Frances Dee | Fox Film Corporation | frantsesez: Le Gai Mensonge |
| 1935 | The Good Fairy | Margaret Sullavan, Herbert Marshall | -- | frantsesez: La Bonne Fée |
| 1936 | These Three | Miriam Hopkins, Merle Oberon | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Esos tres frantsesez: Ils étaient trois |
| 1936 | Come and Get It | Edward Arnold, Joel McCrea | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Rivales frantsesez: Le Vandale katalanez: Rivals |
| 1936 | Dodsworth | Walter Huston, Ruth Chatterton | Samuel Goldwyn Productions | katalanez: Desengany |
| 1937 | Dead End | Humphrey Bogart, Sylvia Sidney | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Calle sin salida frantsesez: Rue sans issue katalanez: Punt mort |
| 1938 | Jezebel | Bette Davis, Henry Fonda | Warner Bros. | gaztelaniaz: Jezabel frantsesez: L'Insoumise katalanez: Jezabel |
| 1938 | The Cowboy and the Lady | Gary Cooper, Merle Oberon | Samuel Goldwyn Productions | frantsesez: Madame et son cowboy |
| 1939 | Wuthering Heights | Merle Oberon, Laurence Olivier | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Cumbres borrascosas frantsesez: Les Hauts de Hurlevent euskaraz: «Wuthering Heights (1939ko filma)» katalanez: Cims borrascosos |
| 1940 | The Westerner | Gary Cooper, Walter Brennan | Samuel Goldwyn Productions | frantsesez: Le Cavalier du désert euskaraz: «The Westerner (1940ko filma)» katalanez: El foraster |
| 1940 | The Letter | Bette Davis, Herbert Marshall | Warner Bros. | gaztelaniaz: La carta frantsesez: La Lettre katalanez: La carta |
| 1941 | The Little Foxes | Bette Davis, Herbert Marshall | RKO Pictures | gaztelaniaz: La loba frantsesez: La Vipère katalanez: La lloba |
| 1942 | Mrs. Miniver | Greer Garson, Walter Pidgeon | Metro-Goldwyn-Mayer | gaztelaniaz: La señora Miniver frantsesez: Madame Miniver |
| 1944 | Memphis Belle: A Story of a Flying Fortress | -- | -- | gaztelaniaz: Bajo cielos enemigos |
| 1944 | The Fighting Lady | Robert Taylor | -- | frantsesez: Le Combattant |
| 1946 | The Best Years of Our Lives | Myrna Loy, Fredric March | Samuel Goldwyn Productions | gaztelaniaz: Los mejores años de nuestra vida frantsesez: Les Plus Belles Années de notre vie katalanez: Els millors anys de la nostra vida galizieraz: Os mellores anos da nosa vida |
| 1947 | Thunderbolt! | James Stewart, Lloyd Bridges | -- | |
| 1950 | The Heiress | Olivia de Havilland, Montgomery Clift | Paramount Pictures | gaztelaniaz: La heredera frantsesez: L'Héritière |
| 1951 | Detective Story | Kirk Douglas, Eleanor Parker | Paramount Pictures | gaztelaniaz: La Antesala del Infierno frantsesez: Histoire de détective euskaraz: «Detective Story (1951ko filma)» |
| 1952 | Carrie | Laurence Olivier, Jennifer Jones | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Carrie (película de 1952) frantsesez: Un amour désespéré |
| 1953 | Roman Holiday | Gregory Peck, Audrey Hepburn | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Vacaciones en Roma frantsesez: Vacances romaines katalanez: Vacances a Roma galizieraz: Vacacións en Roma |
| 1955 | The Desperate Hours | Humphrey Bogart, Fredric March | Paramount Pictures | gaztelaniaz: Horas desesperadas frantsesez: La Maison des otages |
| 1956 | Friendly Persuasion | Gary Cooper, Dorothy McGuire | Monogram Pictures | frantsesez: La Loi du Seigneur katalanez: La gran prova |
| 1958 | The Big Country | Gregory Peck, Jean Simmons | United Artists Corporation | gaztelaniaz: Horizontes de grandeza frantsesez: Les Grands Espaces katalanez: Grans horitzons galizieraz: Horizontes de grandeza |
| 1959 | Ben-Hur | Charlton Heston, Jack Hawkins | Metro-Goldwyn-Mayer | |
| 1961 | The Children's Hour | Audrey Hepburn, Shirley MacLaine | United Artists Corporation | frantsesez: La Rumeur katalanez: La calúmnia galizieraz: A calumnia |
| 1965 | The Collector | Terence Stamp, Samantha Eggar | -- | gaztelaniaz: El coleccionista frantsesez: L'Obsédé katalanez: El col·leccionista |
| 1966 | How to Steal a Million | Audrey Hepburn, Peter O'Toole | -- | gaztelaniaz: Cómo robar un millón y... frantsesez: Comment voler un million de dollars |
| 1968 | Funny Girl | Barbra Streisand, Omar Sharif | Columbia Pictures | |
| 1970 | The Liberation of L.B. Jones | Roscoe Lee Browne, Lee J. Cobb | -- | gaztelaniaz: No se compra el silencio frantsesez: On n'achète pas le silence katalanez: No es compra el silenci |
Erreferentziak
- ↑ Birth Certificate No. 1298/1902, Mulhouse Archive. According to Herman, Jan. A Talent for Trouble: The Life of Hollywood's Most Acclaimed Director. New York: G.P. Putnam's Sons, 1995. ISBN 0-399-14012-3
Bibliografia
- Anderegg, Michael A. William Wyler. Boston: Twayne Publishers, 1979. ISBN 0-8057-9268-6.
- Freer, Ian. Movie Makers: 50 Iconic Directors. London: Quercus Publishers, 2009. ISBN 978-1-84724-512-0
- Herman, Jan. A Talent for Trouble: The Life of Hollywood's Most Acclaimed Director. New York: G.P. Putnam's Sons, 1995. ISBN 0-399-14012-3.
- Madsen, Axel. William Wyler: the Authorized Biography. New York: Thomas Y. Crowell, 1973. ISBN 0-491-01302-7.
- Marcus, Daniel. “William Wyler’s World War II Films and the Bombing of Civilian Populations.” Historical Journal of Film, Radio, and Television, 29, March 2009, pp. 79–90.
- Wakeman, John, ed. World Film Directors: Vol. I, 1890-1945. New York: H.W. Wilson Co., 1987. ISBN 978-0-8242-0757-1.
Kanpo estekak
- (Ingelesez) Aktorearen IMDB webguneko fitxa.[Betiko hautsitako esteka]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q51495
Multimedia: William Wyler / Q51495
| William Wylerren filmak | ||
|---|---|---|
| 1920ko hamarkadako filmak: • The Crook Buster (1925) • The Gunless Bad Man (1926) • Ridin' for Love (1926) • The Fire Barrier (1926) • Don't Shoot (1926) • The Pinnacle Rider (1926) • Martin of the Mounted (1926) • Lazy Lightning (1926) • The Stolen Ranch (1926) • The Two Fister (1927) • Kelcy Gets His Man (1927) • Tenderfoot Courage (1927) • The Silent Partner (1927) • Blazing Days (1927) • Shooting Straight (1927) • Galloping Justice (1927) • The Haunted Homestead (1927) • Hard Fists (1927) • The Lone Star (1927) • The Home Trail (1927) • Gun Justice (1927) • The Phantom Outlaw (1927) • The Square Shooter (1927) • The Horse Trader (1927) • Daze of the West (1927) • The Border Cavalier (1927) • Desert Dust (1927) • Thunder Riders (1928) • Anybody Here Seen Kelly? (1928) • The Shakedown (1929) • The Love Trap (1929) | ||
